Różnorodność biologiczna w mieście

Coraz częściej  zarządcy zieleni publicznej poważnie podchodzą do kwestii różnorodności biologicznej i dokładają wszelkich starań, aby stymulować zróżnicowanie w świecie roślin i zwierząt w środowisku miejskim. Chociaż miasta nie są najbardziej naturalnym środowiskiem dla roślin i zwierząt, oferują one zaskakująco wiele możliwości. Warunki wzrostu są zróżnicowane i odmienne od tych panujących poza miastem. Oferuje to możliwości dla gatunków innych niż na wsi, takich jak ciepłolubne rośliny lub ptaki, które wolą gniazdować na skałach (lub budynkach). Również zróżnicowanie roślin kwitnących jest tam większe niż na terenach rolniczych.

Od około 20 lat formy życia w miastach są również postrzegane jako część ekosystemu i przeprowadzono wiele badań nad korzyściami (funkcjami ekosystemu), jakie niosą one mieszkańcom  miast. Na przykład czerpiemy korzyści z ochładzania i poprawy jakości powietrza dzięki sadzeniu roślin. Im większa różnorodność biologiczna, tym bardziej stabilny jest ekosystem miejski i tym więcej płynie z niego korzyści.

Korzyści dla mieszkańców miast o wysokiej bioróżnorodności to na przykład:

• Rośliny o intensywniejszym zabarwieniu i większej różnorodności  są bardziej atrakcyjne. Ma to pozytywny wpływ na samopoczucie i zdrowie mieszkańców oraz, na przykład, na wzrost cennie ruchomości.
• Dzięki sadzeniu różnych odmian roślin  unikamy tworzenia się monokultury co zmniejsza ryzyko masowych chorób roślin oraz inwazji szkodników.
• Przy obecności dużej ilości zapylających owadów owoce i rośliny ozdobne rodzą coraz liczniejsze i większe owoce.
• Zwierzęta stanowiące zagrożenie są kontrolowane przez biologiczny system zwalczania szkodników. Na przykład pająki lub gąsienice występują w ilościach uciążliwych tylko wówczas, gdy jest zbyt mało ptaków mogących się nimi żywić.
• Z uwagi na to, że nie potrafimy jeszcze przewidzieć dokładnych skutków zmian klimatycznych, dążymy do stworzenia solidnego ekosystemu. Wysoki poziom bioróżnorodności gwarantuje, że system nie zostanie zakłócony w przypadku, gdy niektóre gatunki nie przetrwają w dłuższej perspektywie czasu.

Promowanie różnorodności biologicznej 

Wybór odpowiednich odmian roślin jest ważnym sposobem wspierania różnorodności biologicznej w mieście. Dotyczy to zarówno przestrzeni publicznych, jak i prywatnych ogrodów. W ten sposób można  wesprzeć konkretny gatunek zwierząt i pomóc mu przetrwać. Obecnie są to głównie motyle, pszczoły, małe ptaki śpiewające i ssaki, takie jak jeże i wiewiórki. Inne gatunki, np. mikroorganizmy i grzyby, również na tym korzystają. Wszystkie gatunki, które są dla nas pozytywne lub neutralne, mogą występować w mieście bezpośrednio obok ludzi. Dla akceptacji różnorodności biologicznej w miastach ważne jest również zapewnienie kontroli szkodników i roślin inwazyjnych.

Zaletą miasta jest to, że w niewielkiej odległości od siebie warunki życia mogą się bardzo różnić. Te kontrasty sprawiają, że wiele różnych form życia czuje się tam jak w domu. Zróżnicowanie jest zatem uzasadnione, jeśli chodzi o projektowanie przestrzeni publicznej. Miejsca nasłonecznione i zacienione, uboga i bogata gleba, susza i wilgoć, nawierzchnia brukowana i nieutwardzona, stabilność i regularne zakłócanie spokoju, otwarte i zamknięte nasadzenia, przestrzenie spokojne i ruchliwe: każde z nich stanowi siedlisko dla innych roślin i zwierząt. Ponieważ optymalne warunki dla niektórych gatunków są czasami obecne tylko w poszczególnych miejscach, ważne jest połączenie terenów zielonych w obrębie miast, tak aby pożądane gatunki mogły dotrzeć do swoich ulubionych miejsc. W przypadku zwierząt połączenia mogą być niezależnymi przejściami– takimi jak zielone dachy lub parki kieszonkowe, które pomagają im pokonać większe odległości przez wybrukowane części miasta. Duże tereny zielone mogą służyć jako baza, z której gatunki mogą również przemieszczać się do mniejszych części miasta.

Charakterystyka  roślin pod względem różnorodności biologicznej:

Rośliny są ważne dla zwierząt z dwóch głównych powodów: są źródłem pożywienia oraz miejscem schronienia lub gniazdowania. Mogą również pełnić funkcję punktu orientacyjnego lub punktu obserwacyjnego. Człowiek oczekuje, że inne funkcje roślin nie  odniosą z tego powodu szkody. Oznacza to, że gatunki zapylające, zjadające owoce i nasiona oraz żerujące na martwym materiale roślinnym są mile widziane, ale duże grupy owadów pożerających liście już nie. Schronienia i obszary lęgowe powinny być szczególnie odpowiednie dla gatunków, które są pożądane lub przynajmniej nie uciążliwe. Najbardziej sensowne jest wykorzystywanie roślin do stymulowania rozwoju gatunków zwierząt, dla których miasto jest odpowiednim siedliskiem. Najbardziej wartościowe obszary zieleni przypominają naturalny ekosystem i składają się z kilku warstw: drzew, krzewów i roślin zielnych. Korzystne jest również umożliwienie roślinom przebycia całego cyklu życia. Nie tylko fazy wzrostu i kwitnienia, ale także obumarcia i gnicia. Na przykład martwe drewno ma istotne znaczenie dla wielu gatunków owadów i grzybów.

Odpowiednimi roślinami są:

Dla człowieka

• Rośliny odpowiednie dla  danego siedliska przyrodniczego;
• Rośliny, które nie wymagają intensywnej pielęgnacji;
• Rośliny, które przynoszą wiele korzyści;
• Rośliny, które nie są szkodliwe dla ludzi, na przykład nie są inwazyjne, i których pyłek nie powoduje alergii.

Dla zwierząt:

• Rośliny z nektarem i/lub pyłkiem, rośliny miododajne dla pszczół, rośliny motylkowe
• Rośliny z nasionami i owocami zjadanymi przez ptaki śpiewające i małe ssaki, takie jak jeże i wiewiórki
• Drzewa i krzewy o gęstych gałęziach jako bezpieczne miejsce gniazdowania ptaków śpiewających
• Różnorodne  nasadzenia, na których przez cały rok można znaleźć wystarczającą ilość pożywienia
• Wystarczająca ilość roślin  żywicielskich w miastach dla zapewnienia utrzymania żywych populacji zwierząt w dłuższej perspektywie czasowej.
• Odmiany bardzo wczesne i późno kwitnące. Średnia temperatura w mieście jest wyższa niż na wsi. Dlatego sezon wegetacyjny jest dłuższy i zwierzęta są tam aktywne wcześniej i dłużej w ciągu roku. Występowanie roślin  o późnym okresie kwitnienia pozwala im znaleźć pożywienie.
• Odmiany botaniczne są bardziej skojarzone z lokalnymi gatunkami zwierząt niż obce. Powinny one zatem stanowić podstawę planowania na rzecz różnorodności biologicznej. Jednak rośliny obce są również cenne, gdyż lepiej  dostosowują się do warunków życia w mieście w porównaniu do roślin dzikich i kwitną w innych okresach niż rdzenne. Dlatego też sadzenie roślinności miejskiej na rzecz bioróżnorodności  powinno się w praktyce składać z mieszanki gatunków rodzimych i obcych.
• Testy wykazały, że nie wszystkie  obce gatunki są równie korzystne dla bioróżnorodności. Gatunki i odmiany spokrewnione z roślinami rodzimymi są najlepiej rozpoznawalne przez zwierzęta. Gatunki obce z tego samego rodzaju mogą zastępować gatunki rodzime np: , azjatycki Berberys thunbergii, który należy do tej samego rodzaju, co rodzimy B. vulgaris. Niewyspecjalizowane gatunki owadów, takie jak pszczoły miodne, masowo odwiedzają pokrewne gatunki roślin i ich odmiany.
• Odmiany dla zapylaczy nie powinny mieć w pełnych kwiatów, jedynie pojedyncze lub półpełne. W przeciwnym razie owady nie będą w stanie dotrzeć do pyłku i nektaru. Z tego powodu  u Hydrangea paniculata  bardziej korzystne są odmiany z mieszanymi kwiatanami niż z jednorodnymi, które są lepsze niż wiechy, które składają się tylko z kwiatów płodnych.
• odmiany powinny mieć kwiaty lub owoce w delikatnym kolorze. W praktyce okazuje się, że zwierzęta mogą je znaleźć przy mniejszym wysiłku niż w przypadku tych mocno kolorowych.
• Kwiaty pączkowe (np. Wrzos, Krzewuszka) nie są interesujące dla zapylaczy.

Inne uwarunkowania bioróżnorodności Rośliny miododajne i motylkowe są najczęściej odwiedzane, gdy znajdują się w miejscach nasłonecznionych i osłoniętych od wiatru.

• Etapowe zarządzanie koszeniem zapewnia, że nie wszystkie kwitnące rośliny są ścinane jednocześnie. Granice pomiędzy skoszonymi i nieskoszonymi częściami są szczególnie interesującymi miejscami na przykład dla motyli.
• Przycinanie etapowe wydłuża czas kwitnienia roślin. Na przykład, jeśli skosi się połowę rabaty, przycięte rośliny będą kwitnąć kilka tygodni później niż reszta i okres dostępności pokarmu będzie dłuższy.
• Motyle potrzebują również roślin mogących być żywicielami ich gąsienic. Zadbaj o miejsca, w których mogą rosnąć odpowiednie dla nich gatunki roślin jednorocznych.
• Koś rabaty dopiero po zimie, aby suche łodygi i opadłe liście mogły służyć jako miejsce zimowania.
• Jeśli to możliwe, zostaw stertę gałęzi jako kryjówkę i miejsce rozkładu organizmów.
• Dobre miejsce do uprawy roślin z wystarczającą ilością wody i składników odżywczych zapewnia optymalną produkcję nektaru i owoców.

Wiele osób w mieście pozytywnie ocenia działania na rzecz różnorodności biologicznej, ale nawet nie zauważa, że różnorodność biologiczna wzrasta w wyniku zastosowania tych środków. Uczestnictwo mieszkańców i dostarczanie informacji o celach i efektach działań są więc istotnym elementem uzupełniającym.

» więcej artykułów »